Teater utan ord

TEATER: Det diskuterast heftig kring bordet føre scena på Teater Manu. Tre skodespelarar sit med kvar sitt manus føre seg, og saman med rollelæraren gjer dei sitt beste for å koma til botns i sentrale problemstillingar: Kva handlar stykket om? Kva slags personar er rollefigurane? Korleis kan dette uttrykkast?

Fyrste formelle utdanningstilbod

Det kunne vore ein heilt vanleg time ved tidlegare Statens Teaterhøgskule, no del av Kunsthøgskulen i Oslo (KHiO). Einaste skilnaden er at mellom dei tre skodespelarane og læraren deira sit ein tolk som overset alt dei seier til kvarandre. Skodespelarane er nemleg døve, og kommuniserer via teiknspråk. Som del av eit prøveprosjekt sett i gang av Teater Manu, norsk teater for døve, og KHiO er dei dei fyrste døve skodespelarar som kan legga formell utdanning til erfaringa si.

– Eg har villa vore skodespelar sidan eg var sju år gamal, men fram til no har eg berre vore med på mindre prosjekt, seier Thomas Johannessen, ein av dei utvalde til å delta på det fem veker lange kurset.

Teater uvurderlig

Også dei andre to, Pernille Forsberg Vogt og Megan Matovich, har drive mykje med teater før. Forsberg Vogt seier det er umogleg å undervurdera kor viktig teater er i døvemiljøet.

– Teiknspråk er eit svært visuelt språk, med mykje «teater i seg». Difor er teater ei kunstform mange døve kjenner nærleik til. Dessutan er døvemiljøet er svært lite, med få institusjonar. Teater Manu speler ei veldig stor rolle for kor mykje teater har å sei for døve, forklarar ho.

I løpet av vekene kurset varar fordjupar elevane seg i manuset «Sukkerbrød med kaviar» av Leonard Melfi. Målet er ikkje å skulle setja opp stykket, men heller å fordjupa seg i teksten. Dei samanstifta manushefta som ligg strødd utover bordet, fulle av påskrivne kommentarar og understrekingar, vitnar om intens forsking av tekstmaterialet.

– Me diskuterer alle sider ved manus. Poenget er å oppnå ei grundig forståing av teksten som ligg til grunn for teaterstykket, seier Matovich.

Dynamikk

Torill Øyen, rollelærar ved KHiO, forklarar at kurset er lagt opp etter nøyaktig same modell som det som er vanleg i den statlege skodespelarutdanninga.

– Målet er å gjera dei i stand til å undersøkja manus sjølvstendig. Me har gått rett på den vanskelegaste biten av skodespelaryrket, seier Øyen.

Sidan ho sjølv ikkje snakkar teiknspråk, er Øyen avhengig av døvetolk Sølvi R. Z. Fellus i arbeidet. Ho har likevel sett at visuelle og høyrbare språk har mykje til felles.

– Dynamikk er svært viktig uansett språk. Utfordringa for meg er at eg må sjå dynamikken i staden for å høyra den, seier ho.

Von om permanent tilbod

Mathis J. Gran er produsent og administrativ leiar ved Teater Manu. Frå kontoret sitt over teatersalen fortel han at Teater Manu allereie i 2009 tok kontakt med KHiO for å få til eit samarbeid.

– Årsaka til at me tok initiativ til dette prosjektet var eit auka behov for profesjonelle skodespelarar ved teatret vårt. Regissørar og produsentar stiller stadig høgare krav, seier Gran.

Han vonar at dette prøveprosjektet, som no tel ti studiepoeng, kan bli til eit permanent tilbod, og aller helst ein treårig bachelor i skodespelarkunst for døve ved KHiO. Fyrst må likevel prøveprosjektet ferdigstillast og evaluerast.

Rundt bordet nede i salen er ein ikkje i tvil om kor stort det hadde vore om ein fekk ein skikkeleg skodespelarutdanning for døve. Høgare godkjenning, betre kvalitet og meir konkurranse vert trekt fram som føremon som kunne vorte realitet.

– Og ikkje minst kunne me ha samarbeidd med teater for høyrande. Det kunne vore fruktbart for begge partar, samstemmer dei.